Top 10 tips om catfishing te voorkomen

Het internet zorgt voor legio aan mogelijkheden, van entertainment en communicatie tot het delen en vinden van informatie. Maar aan alle voordelen zit ook een keerzijde. Iemand met minder goede intenties kan het internet ook op vele manieren misbruiken. 

Een deel van deze personen valt onder de term catfish, iemand die zich online voordoet als iemand anders om slachtoffers te vinden en misleiden. Dit doen ze voor eigen gewin, bijvoorbeeld met als doel het vinden van een relatie, verkrijgen van financiële gegevens en cyberpesten.

Als slachtoffer van een catfish kun je last krijgen van verschillende (blijvende) gevolgen, waaronder financieel verlies, juridische problemen en zelfs psychische schade. Daarom is het belangrijk om te weten hoe je catfishing kunt herkennen én hoe je het kunt voorkomen.

Wanneer je online veel persoonlijke informatie over jezelf deelt en digitale sporen achterlaat, ben je een makkelijker te benaderen door een catfish. Beperk dit met de hulp van een VPN. Wij raden hiervoor NordVPN aan.

In dit artikel vind je praktische tips die je kunt volgen zodat jij nooit het slachtoffer wordt van een catfish.

Wat is catfishing?

Catfish: de Engelse vertaling voor ‘meerval’. Als moderne internetgebruiker is deze vis waarschijnlijk niet het eerste waar je aan denkt wanneer je het woord tegenkomt. De term ‘catfish’ wordt in 2010 voor het eerst gebruikt, in een gelijknamige Amerikaanse documentaire die het verhaal van fotograaf Nev Schulman vertelt. 

Schulman denkt dat hij een online vriendschap heeft gesloten met een 8-jarig meisje en haar familie, en krijgt zelfs een relatie met de tante van het meisje. Wanneer hij de familie op wil zoeken blijkt hij contact te hebben gehad met een 40-jarige vrouw die de hele familie had verzonnen.

In de documentaire wordt de mythe aangehaald dat vroeger meervallen in tanks vol kabeljauw werden gezet. Zo bleef de kabeljauw actief, waardoor de kwaliteit van de vis werd behouden. Deze meerval (catfish) wordt als synoniem gebruikt voor iemand die online een valse identiteit aanneemt om anderen te manipuleren.

De term kreeg meer bekendheid nadat MTV hierna een hele tv-serie produceerde waarin elke aflevering een andere ‘catfish’ ontmaskerd werd. 

Wat betekent catfish?

Inmiddels wordt de term ‘catfish’ wereldwijd gebruikt om te verwijzen naar iemand die zich online voordoet als iemand anders. De catfish gebruikt hiervoor online platformen zoals social media, datingsites, dating-apps en forums. De online identiteit wordt gecreëerd met behulp van foto’s, achtergrond en naam van een echte of verzonnen persoon.

Een catfish kan verschillende doelen hebben met deze identiteitsmisleiding, waaronder het aangaan van relaties, cyberpesten en financiële fraude. Welk doel een catfish ook heeft met het gedrag, dit blijft altijd onethisch en schadelijk voor de slachtoffers. Het is dan ook belangrijk om op te blijven letten wanneer je online met andere mensen communiceert. Je weet namelijk nooit zeker wie aan de andere kant van het scherm zit.

Hoe herken je catfishing? De waarschuwingssignalen

Veel catfishers zijn goed in het creëren van een valse identiteit en het manipuleren van hun slachtoffers, zeker als ze dit al een poosje doen. Bovendien is het vrij eenvoudig om een geloofwaardig online profiel aan te maken. 

Toch zijn er een aantal signalen waaraan je een catfish kunt herkennen. Kijk eerst goed naar het profiel:

• Onrealistische foto’s: catfishers doen zich vaak aantrekkelijk voor, zodat anderen sneller op hun berichten reageren. Daarom gebruiken ze vaak foto’s van modellen of beroemdheden. Lijken de foto’s te goed om waar te zijn? Dan zijn ze dit waarschijnlijk ook.
• Weinig vrienden of volgers: iemand die actief is op social media, heeft een hoop volgers en vrienden. Wanneer dit niet het geval is, kan dit komen doordat niemand de persoon in het echt kent. Dubbelcheck dus op het aantal vrienden of volgers.
• Weinig foto’s: wanneer iemand foto’s gebruikt van iemand anders, is het lastig om die up-to-date te houden. De catfish is namelijk afhankelijk van het aantal foto’s dat diegene post. Een profiel met weinig (recente) foto’s kan betekenen dat je met een catfish te maken hebt.

Je kunt ook zelf controleren of je met een echte persoon te maken hebt, door de foto’s door een omgekeerde zoekopdracht te halen. Zo ontdek je of de foto’s op andere plekken worden gebruikt. Is dit het geval, dan is de kans groot dat de catfish deze heeft gestolen. Er bestaan hier gespecialiseerde sites voor, google maar eens naar ‘image reverse search’. 

Ben je al in contact met iemand en vraag je je af of deze persoon wel de waarheid vertelt? Let dan op de volgende signalen:

• Vage informatie en inconsistenties: een catfish kan terughoudend en vaag zijn over hun persoonlijke leven en relaties, omdat ze valse informatie gebruiken en geen details kunnen geven. Geven ze die wel, dan is er een kans dat deze niet kloppen of tegenstrijdig zijn.
• Geen telefonisch contact: catfishers doen zich voor als iemand anders, waardoor ze door de mand kunnen vallen via telefoon en videochat. Willen ze alleen maar via tekstberichten praten? Dan kan dit wijzen op catfishing.
• Ongebruikelijke taal: past het taalgebruik niet bij de achtergrond of leeftijd die de persoon beweert te hebben? Dan heb je mogelijk te maken met een catfish. Let ook op vreemde grammaticale fouten of ongebruikelijk gedrag.
• Verzoek om financiële of persoonlijke informatie: geef nooit je geld of persoonlijke informatie zoals wachtwoorden en bankgegevens aan iemand die je alleen via het internet kent, wie hij of zij ook beweert te zijn.
• Te snel verliefd: let op mensen die je alleen online kent en al snel beweren verliefde of andere emotionele gevoelens voor je te hebben. Een bekende truc om snel een band met je te creëren. 

Waar kun je gecatfisht worden? Waar zijn catfishers actief?

Catfishers zijn actief op online platformen waar je met anderen communiceert. Hier kunnen ze heel eenvoudig een valse identiteit creëren en andere internetgebruikers manipuleren. 

Gezien het grote aanbod aan online platformen hebben catfishers veel verschillende mogelijkheden en technieken om slachtoffers te vinden. Wees dus altijd voorzichtig wanneer je online contact met iemand hebt, ook wanneer je denkt dat je deze persoon in de offline wereld kent. 

We noemen enkele online platformen waar de meeste catfishers zich schuilhouden.

Datingapps catfishing

Op datingapps of -websites zoals Tinder komen de meeste catfishers voor. Zij hebben als doel een romantische relatie aangaan of financieel misbruik maken van degenen met wie ze matchen. 

Een catfish op een datingapp valt op door onder andere het gebruik van een beperkt aantal foto’s, vage informatie, te veel en te snel gevoelens tonen en terughoudend zijn om in het echt te ontmoeten. 

Twijfel je of iemand wel echt is wie hij zegt dat hij is? Luister naar je gevoel. Apps zoals Tinder hebben eigen veiligheidsfuncties om een profiel te verifiëren en verdachte accounts te rapporteren.

Social media catfishing

Ook via social media zoals Facebook en Instagram is het heel eenvoudig om een nepprofiel aan te maken. Een catfish kan zelfs vrienden of volgers kopen om het profiel nog geloofwaardiger te maken. 

Via social media verzamelen catfishers persoonlijke informatie, gaan ze (romantische of vriendschappelijke) relaties aan met hun slachtoffers en pesten ze andere gebruikers. Door de verschillende soorten interacties via deze social media platformen kan een catfish op meerdere manieren te werk gaan, bijvoorbeeld in de reacties op een post of via persoonlijke berichten. 

Ook kunnen ze zich voordoen als iemand anders en schadelijke berichten posten. Sta niet iedereen toe je te volgen, zet je account op privé en rapporteer of blokkeer verdachte personen.

Forums en chatrooms catfishing

Via online forums en chatrooms is het eenvoudig je voor te doen als iemand anders, omdat je vaak geen geloofwaardig profiel hoeft te creëren. Catfishers op deze platformen hebben verschillende doelen, zoals het aangaan van relaties, verspreiden van desinformatie, manipuleren van gesprekken om controverse te creëren en jou misleiden tot het delen van persoonlijke informatie.

E-mail catfishing

Wanneer een catfish via e-mail, sms of apps zoals WhatsApp contact opneemt, valt dit meestal onder phishing. Deze catfish is uit op de persoonlijke gegevens voor financieel gewin. Geef daarom nooit je wachtwoord of andere privégegevens aan iemand die contact met je opneemt, ook niet wanneer het lijkt alsof dit van een bedrijf of organisatie komt waar je klant bent.

Online gaming catfishing

Ook online gaming biedt platformen aan waar gamers met elkaar kunnen communiceren en videogames spelen. Net als in de chatrooms gebruiken catfishers valse profielen om een relatie met je aan te gaan en wellicht persoonlijke informatie te verzamelen die ze voor eigen gewin kunnen gebruiken.

Marktplaatsen catfishing

Catfishers die uit zijn op geld kunnen ook actief zijn op online marktplaatsen. Hier plaatsen ze neppe advertenties waardoor ze geld innen van kopers, maar het product zelf nooit versturen. Wees altijd voorzichtig met luxe producten die voor veel te lage prijzen worden aangeboden.

Vaak denk je zelf al: dit is te mooi om waar te zijn. Vaak is dat dan ook zo.

Redenen waarom mensen catfishen

Mensen kunnen veel redenen hebben om te catfishen, al kunnen deze wel worden ingedeeld in bepaalde categorieën:

• Relatie beginnen
• Financiële fraude
• Cyberpesten
• Sociale manipulatie

Reden 1: Relatie beginnen

En catfish die een online relatie wil beginnen is niet per se uit op een romantische connectie, dit kan ook een vriendschappelijke relatie zijn. Deze catfish gaat vaak te werk via datingapps of social media. Door een andere identiteit aan te nemen, bijvoorbeeld met een ander geslacht, leeftijd of andere kenmerken, probeert een catfish vervolgens je interesse te wekken.

Het uiteindelijke doel kan variëren. De catfish kan op zoek zijn naar een emotionele band met iemand, een persoon die hij of zij in het echte leven kent willen misleiden of geld proberen te ontvangen.

Reden 2: Financiële fraude

Een flink aantal catfishers is voornamelijk uit op geld. Door eerst een band met je op te bouwen en zich vervolgens voor te doen als iemand die in financiële nood verkeert of beschikt over mooie investeringskansen, wordt er geld van je afgetroggeld. Ook kan een catfish persoonlijke informatie ontlokken om zo toegang te krijgen tot je bankgegevens. 

Reden 3: Cyberpesten

Pesten vindt tegenwoordig niet alleen meer op school, kantoor of straat plaats. Online zijn cyberpesters actief, die gebaat zijn bij de anonimiteit die het internet biedt. Catfishen kan een manier zijn om wraak te nemen op iemand, je reputatie te schaden of je op een andere manier te kwetsen.

Deze catfish kan dit bijvoorbeeld doen door je identiteit aan te nemen en schadelijke berichten te verspreiden die je vernederen en relaties beschadigen. Ook kan een catfish je emotioneel manipuleren en controleren middels een valse identiteit. 

Het doel is wel vergelijkbaar met offline pesten: wraak nemen, schade aanrichten en macht over jou als slachtoffer krijgen.

Reden 4: Sociale manipulatie

Gebruikers van online platformen steken hun mening niet onder stoelen of banken en overtuigen anderen graag van hun gelijk. Catfishers die uit zijn op social manipulatie gaan hierin nog een stapje verder, en doen zich voor als iemand met een specifieke politieke, religieuze of sociale overtuiging.

Het uiteindelijke doel van deze catfish is om de publieke opinie te beïnvloeden of polarisatie te veroorzaken door groepen tegenover elkaar te zetten en controverses te creëren.

Let op! Catfishing bij kinderen en pubers

Van jongs af aan gebruiken kinderen computers, tablets en smartphones. Het internet speelt hier natuurlijk een grote rol in. Het is heel belangrijk om ze te beschermen tegen online gevaren zoals catfishing.

Jongeren zijn nog kwetsbaarder voor online manipulatie en misleiding, aangezien ze zich vaak niet bewust zijn van de gevaren of ze zich snel begrepen voelen door een online contact die begrip toont. Dit kan ernstige gevolgen hebben.

Hieronder geven we een aantal tips om kinderen en tieners te beschermen tegen catfishers.

Tip 1: Open communicatie

Wees open en eerlijk met je kinderen over hun online gedrag en moedig ze aan om te blijven praten over wat ze online tegenkomen, of dit nu positief of negatief is. Stel duidelijke regels in over internetgebruik:

• Houd toezicht op wat kinderen online delen en met wie ze contact hebben. Laat ze weten waarom je dit wil zien, niet omdat je controle wilt uitoefenen maar omdat je ze wil beschermen tegen online gevaren. 
• Informeer kinderen wat ze moeten doen wanneer ze vervelende online ervaringen hebben, zoals verdachte of ongepaste berichten. Ze kunnen dit altijd aan jou als ouder of verzorger melden, zonder dat dit voor het kind zelf vervelende gevolgen heeft.
• Stel een schermlimiet in zodat kinderen en tieners niet te veel online zijn.

Tip 2: Informeer ze over catfishing

Jongeren die weten wat catfishing inhoudt en wat de risico’s zijn, zijn bewust van online risico’s en gaan voorzichtiger te werk.

• Leg uit dat online niet iedereen is wie ze beweren te zijn en waaraan ze catfishers kunnen herkennen, zoals onduidelijke foto’s, vage of tegenstrijdige informatie en vragen om persoonlijke of financiële gegevens.
• Ga regelmatig samen door vriendenlijsten op social media, controleer of hier verdachte accounts in staan en moedig kinderen aan om hun online vriendschappen kritisch te bekijken en verdachte verzoeken af te wijzen.
• Leer kinderen dat ze nooit zomaar op links in e-mails of andere berichten moeten klikken en nooit hun persoonlijke informatie of wachtwoorden moeten delen.

Tip 3: Instellingen en accounts aanpassen

Door samen de instellingen van online accounts en social media aan te passen, is de kans kleiner dat een catfish contact kan opnemen met het kind. Maak social media accounts bijvoorbeeld privé, zodat niet iedereen toegang heeft tot het profiel en vriendschapsverzoeken altijd beoordeeld moeten worden. Leer je kinderen daarnaast om geen persoonlijke gegevens online te delen, zoals hun adres en telefoonnummer maar ook de naam van hun school en huidige locatie.

Door je kinderen en tieners te helpen om veilige online beslissingen te maken, lopen ze minder risico om het slachtoffer te worden van een catfish. Wees betrokken bij wat je kind op het internet doet en help ze online navigeren. Geef zelf het goede voorbeeld door ook verantwoordelijk om te gaan met je online (social media) accounts, je privacyinstellingen te beheren en geen gegevens of foto’s van jou en je gezin openbaar te posten.

Lees over dit onderwerp meer ons artikel over ouderlijk toezicht.

Hoe kun je catfishing voorkomen? [10 tips]

Wanneer je eenmaal het slachtoffer bent van een catfish, kunnen de gevolgen groot zijn. Dit kun je dus beter voorkomen, door waakzaam te blijven en voorzichtig te zijn met wie én wat je online tegenkomt. 

Maar hoe doe je dit precies? We geven tien tips om te voorkomen dat je het slachtoffer wordt van een catfish.

Tip 1: Wees kritisch

Neem niet alles wat je online tegenkomt aan voor waar en wees voorzichtig wanneer iemand online contact met je opneemt. Je kunt beter te veel dan te weinig aan iemand twijfelen, op internet althans.

Tip 2: Identiteitscheck

Word je op een online platform gevolgd of gecontacteerd door een nieuw profiel? Controleer of je deze wel kunt vertrouwen. Bekijk de vriendenlijst, foto’s, eerdere posts, persoonlijke gegevens en andere activiteiten.

Komt dit geloofwaardig over, of is de informatie onvolledig of inconsistent? Wanneer je er niet zeker van bent, kun je de privégegevens googlen of de foto’s invoeren via Google Image Search, om te controleren of de foto’s ergens anders op het internet worden gebruikt.

Tip 3: Vraag om meer informatie

Naast het zelf onderzoek doen naar meer informatie, kun je de persoon ook vragen om je meer gegevens of foto’s te sturen. Wanneer de persoon echt is wie hij of zij beweert te zijn, moet het geen probleem zijn om een recentere foto te sturen. Ook kun je vragen stellen over het leven en de interesses van de persoon. Wanneer ze geen informatie willen geven, of de informatie tegenstrijdig of vaag is, kan dat een teken zijn dat je in contact bent met een catfish.

Tip 4: Videochatten of telefoneren

Een goede manier om te ontdekken of iemand de waarheid spreekt is om een persoonlijk gesprek buiten de chat te voeren, door elkaar op te bellen of nog beter, door met elkaar te videochatten. Dan kun je namelijk zien en horen met wie je contact hebt.

Tip 5: Bescherm je privégegevens

Naast controles over de echtheid van de andere persoon, is het ook verstandig je eigen gegevens te beschermen. Deel nooit persoonlijke of financiële informatie, wachtwoorden, accountgegevens en andere gevoelige informatie met andere mensen online. Ook niet wanneer je denkt dat je te maken hebt met een persoon die je kent of een bekende instantie lijkt te zijn.

Dit geldt niet alleen voor online chats, maar ook voor links en vragen via e-mail, telefoon, sms en messaging apps.

Investeer in een goede VPN zoals NordVPN of Surfshark om ervoor te zorgen dat je online zo weinig mogelijk sporen achterlaat. De kans dat je slachtoffer wordt van catfishing, verlaag je daarmee aanzienlijk.

Tip 6: Informeer jezelf over de risico’s

Blijf op de hoogte van de nieuwste technieken die oplichters gebruiken. Naarmate het internet zich ontwikkelt, bedenken cybercriminelen nieuwe manieren om je op te lichten. Informeer jezelf over de risico’s en de signalen waaraan je ze kunt herkennen.

Tip 7: Gebruik de beveiligingsfuncties

Veel online platforms hanteren beveiligingsfuncties om je veilig te houden. Zo kun je je social media profielen vaak op privé zetten, zodat alleen je volgers en vrienden toegang hebben tot je posts en gegevens. Wanneer je te maken krijgt met ongewenst online gedrag kun je de betreffende accounts rapporteren en blokkeren.

Tip 8: Vertrouw je eigen instinct

Lijkt iets te mooi om waar te zijn? Dan is het dat waarschijnlijk ook. Luister naar je instinct wanneer je te maken krijgt met een verdachte, ongemakkelijke of ongewenste situatie en neem de tijd om onderzoek te doen voordat je meer contact hebt met iemand.

Tip 9: Stel een online limiet voor jezelf in

Het is heel makkelijk om te verdwijnen in de internetwereld en online relaties. Daarom is het belangrijk om je online en offline leven in evenwicht te houden. Stel voor jezelf een limiet in wat betreft je beeldschermtijd en steek tijd in echte, offline relaties met je familie en vrienden.

Tip 10: Spreek af in het openbaar

Heb je besloten om iemand in het echt te ontmoeten die je via het internet kent? Doe dit dan altijd op een openbare locatie en vertel iemand anders over je afspraak en locatie. Dit geldt ook wanneer je de persoon in het echt denkt te kennen, maar de afspraak alleen online is gemaakt. Een catfish kan zich namelijk als geen ander voordoen als iemand anders.

Conclusie

Een catfish is een persoon die zich online voordoet als iemand anders. De online identiteit wordt gecreëerd door gebruik te maken van de foto’s, achtergrond en naam van een echte of verzonnen persoon. Catfishers kunnen verschillende doelen hebben, waaronder het aangaan van relaties, wraaknemen op iemand en financiële fraude plegen. 

Het is belangrijk om te voorkomen dat je het slachtoffer wordt van catfishing. Controleer of iemand een betrouwbaar profiel heeft met recente foto’s en vraag om meer informatie als je het niet vertrouwt. Bescherm jezelf door geen privégegevens te delen, op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen en op je eigen instinct te vertrouwen. 

Catfishing bij kinderen en pubers komt vaak voor. De kans hierop kun je verkleinen door je kinderen goed te informeren over online gevaren, het belang van open communicatie te benadrukken en de instellingen van online accounts aan te passen.

Veelgestelde vragen over catfishing