Cyberpesten: Tips om online pesten te herkennen en wat je er tegen kunt doen

Mede door het anonieme karakter van het internet verplaatsen of verbreden pesters hun gedrag naar online media. Voor de slachtoffers van cyberpesten kan dit ingrijpende en zelfs blijvende gevolgen hebben. Gelukkig zijn er stappen die je kunt nemen om jezelf en je omgeving te beschermen tegen online pesten. Na het lezen van dit artikel weet je wat cyberpesten inhoudt en wat je ertegen kunt doen.

Wat is cyberpesten?

Door het Cyberbullying Research Center wordt cyberpesten omschreven als de ‘opzettelijke en herhaaldelijke schade die wordt toegebracht door het gebruik van computers, mobiele telefoons en andere elektronische apparaten.’ Voorbeelden van het gedrag dat deze schade veroorzaakt is het plaatsen van kwetsende reacties, het verspreiden van vervelende content en het buitensluiten van groepen of personen.

Verschillen tussen cyberpesten en offline pesten

Ook offline pesten brengt deze schade toe aan de slachtoffers. Toch zijn er een aantal grote verschillen tussen online en offline pesten:

• Omdat iedereen altijd toegang heeft tot het internet, kan cyberpesten overal plaatsvinden. Slachtoffers van traditioneel pesten voelen zich veilig wanneer de pester niet fysiek aanwezig is. Voor slachtoffers van cyberpesten is dit niet het geval. Zij voelen zich nergens veilig meer.
• Een cyberpester kan zichzelf verschuilen achter een nepaccount en -naam, waardoor hij lastig te traceren en aan te pakken is. Door deze anonimiteit vallen bovendien grenzen weg die een offline pester wel nog heeft.
• Cyberpesten kan voor een grotere blijvende schade zorgen dan offline pesten. Opmerkingen en media die online worden gedeeld blijven hier namelijk altijd staan, ook wanneer het pesten stopt. Het bereik en het publiek van de online pester is ook veel groter: video’s, foto’s en berichten worden over de hele wereld verspreid.
• Door de afstand tussen de cyberpesters en het slachtoffer ziet de dader minder snel de gevolgen van zijn gedrag. Doordat hij niet wordt geconfronteerd met de schade die het gedrag veroorzaakt, is de kans groter dat het pesten escaleert.

(Overigens spreken we hier van een ‘hij’, maar ook meisjes en vrouwen kunnen cyberpesten!)

5 meest voorkomende vormen van online pesten

Door de constante ontwikkeling van het internet blijven er vormen van cyberpesten bij komen. Deze vijf vormen komen (in willekeurige volgorde) momenteel het vaakst voor.

1. Buitensluiten

Iemand expres niet laten deelnemen aan een gesprek of activiteit kan ook online. Iemand wordt bijvoorbeeld niet toegevoegd aan een WhatsAppgroep, waardoor hij niet deelneemt aan gesprekken en afspraken die via deze groep gemaakt worden.

Door deze afspraken vervolgens te posten op social media wordt het slachtoffer geconfronteerd met het buitensluiten, waardoor hij al snel geïsoleerd kan raken en zich eenzaam kan voelen.

2. Schadelijke content verspreiden

Foto’s en video’s gaan via het internet razendsnel de hele wereld over. In het geval van cyberpesten hebben deze een belastende of comprimerende inhoud, mogelijk omdat ze bewerkt zijn of omdat het slachtoffer geen toestemming heeft gegeven om deze media te verspreiden.

Een voorbeeld van de laatste is wraakporno: seksueel getinte afbeeldingen die het slachtoffer vrijwillig met iemand heeft gedeeld worden zonder diens toestemming verder verspreid. Vaak gebeurt dit na een relatiebreuk en kan deze vorm van cyberpesten grote gevolgen hebben.

Eenmaal online gedeeld, kunnen deze afbeeldingen namelijk niet meer definitief verwijderd worden. Dit beïnvloedt toekomstige persoonlijke en zakelijke relaties van het slachtoffer.

3. Misbruiken van privégegevens

Tegenwoordig worden bijna al je persoonlijke gegevens online opgeslagen: van werkplek, adres en relaties tot online bankieren, huwelijksakten en geboortecertificaten. Door het hacken van een account kan een cyberpester misbruik maken van deze gegevens. Hij doet zich bijvoorbeeld voor als het slachtoffer en verspreidt onder zijn naam vervelende berichten.

Ook kan hij online aankopen doen op naam van het slachtoffer en misbruik maken van zijn financiële privégegevens. Het blijkt vaak moeilijk om een account terug te krijgen, zeker wanneer de hacker het wachtwoord heeft gewijzigd.

4. Dreigberichten versturen

Het verzenden van dreigberichten is een vorm van cyberpesten met schijnbaar minder blijvende gevolgen. Toch kan dit een flinke impact hebben op de mentale toestand van het slachtoffer, omdat hij zich nergens meer veilig voelt en bang is dat de cyberpester de bedreigingen echt uit zal voeren.

Het sturen van bedreigingen komt vaak voor op social media, maar ook via e-mail en messaging apps zoals WhatsApp.

5. Beledigen

Beledigingen kom je in vrijwel alle reacties onder openbare social media posts tegen. De anonimiteit van het internet zorgt voor het vervagen van de grenzen die een traditionele pester misschien wel nog heeft. De ergste beledigingen worden snel geplaatst zonder dat de pester hier iets van berouw over voelt.

Dit komt ook omdat ze hun slachtoffer niet recht in de ogen kijken, waardoor ze minder snel rekening houden met andermans gevoelens en de mogelijke gevolgen van de beledigingen.

Wat drijft de pestkoppen: waarom digitaal pesten?

Iemand kan verschillende beweegredenen hebben om iemand anders te pesten. Misschien is hij zelf slachtoffer en besluit hij dit gedrag in een andere omgeving te kopiëren om zich weer beter te voelen, of gaat de pester mee met het pestgedrag van een groep, in de hoop erbij te horen.

Het gebruik van het internet als geliefd medium om te pesten heeft weer zijn eigen redenen. We noemen er vijf:

1. Digitaal pesten wordt gebruikt als een verlengstuk van het offline pesten. Het traditionele pesten stopt wanneer de dader en het slachtoffer niet langer in dezelfde ruimte zijn. Via online kanalen kan de pester zijn gedrag voortzetten.
2. Door de anonimiteit van het internet waant een cyberpester zich onzichtbaar, waardoor hij meer durft te zeggen. Hij kan zich verschuilen achter een online (nep)account en wordt minder snel geraakt door de gevolgen bij en de emoties van zijn slachtoffer(s), omdat hij deze niet kan zien.
3. Online kan de dader op een subtielere manier te werk gaan door iemand buiten te sluiten van online groepen, beledigende hashtags te gebruiken en dubbelzinnige emoticons te posten. Dit heeft een groot effect op het slachtoffer, die lastig aan kan tonen dat dit pesten is. Hierdoor kunnen cyberpesters zich onaantastbaar voelen – ze ondervinden immers nooit gevolgen van hun gedrag.
4. Cyberpesten is makkelijk en laagdrempelig. Een haatdragende opmerking kan vanaf iedere mogelijke locatie snel worden geplaatst en de pester wordt niet direct geconfronteerd met zijn gedrag. Hierdoor ziet hij misschien niet eens in dat zijn gedrag slecht is.
5. Online pesten heeft een veel groter bereik en de dader krijgt snel bijval van een groot publiek. Anderen zijn het eens met zijn opvattingen en acties, waardoor de pester zich machtig voelt en zijn eigen gedrag goedpraat.

Waar komt online pestgedrag voor?

Het internet is overal, waardoor cyberpesten op iedere mogelijke locatie kan plaatsvinden. Slachtoffers voelen zich dan ook nergens veilig. Telkens wanneer hij zijn laptop of telefoon opent kan hij geconfronteerd worden met pestgedrag.

Het is onmogelijk dit te ontlopen, want er zijn legio aan platformen waar online pesten voorkomt:

• Social media zoals Instagram, Facebook, Twitter en TikTok
• Berichten die gestuurd worden per SMS, e-mail of messaging apps zoals WhatsApp
• Online videogames zoals Fortnite
• Forums zoals Reddit
• Chatrooms, videocalls en livestreams die plaatsvinden via programma’s zoals Discord en Zoom

Internet pesten herkennen: 3 tips

Door het subtiele en wijdverspreide karakter van cyberpesten is het niet altijd eenvoudig dit gedrag te herkennen. Toch zijn er een aantal manieren die helpen bevestigen dat iets cyberpesten is. Hanteer hierbij de volgende tips:

1. Het gedrag gebeurt via een elektronisch apparaat en/of online platform. Naast de verschillende platformen die we hiervoor al bespraken, zijn er ook verschillende apparaten waarop cyberpesten kan plaatsvinden. Voorbeelden zijn smartphones en computers, maar ook gameconsoles.
2. Het pestgedrag vindt herhaaldelijk plaats en heeft als doel schade aan te brengen bij het slachtoffer.
3. Het slachtoffer ondervindt schade van het pestgedrag. Deze schade kun je herkennen aan verschillende factoren, zoals veranderingen in eetlust, online gedrag en slaappatroon. Vanwege de stress kan het slachtoffer ook slechter presteren op werk en school, minder tijd doorbrengen met vrienden en familie en zich vaak fysiek ziek voelen.

Drie gevolgen van cyberpesten

De schade die cyberpesten toebrengt op slachtoffers uit zich op verschillende manieren. Zowel op korte als op lange termijn kan het pestgedrag grote gevolgen hebben.

1. Mentale gevolgen

Cyberpesten kan zich uiten in mentale problemen bij het slachtoffer, zoals depressieve gevoelens en angst. Het pesten voelt uitzichtloos: er is geen oplossing en er lijkt geen einde aan te komen.

Slachtoffers kunnen hierdoor een laag zelfbeeld krijgen, en zich minderwaardig en eenzaam voelen. In het ergste geval uit zich dit in zelfmoordgedachten. Deze gevolgen komen het vaakst voor bij slachtoffers die zowel offline als online gepest worden.

2. Fysieke gevolgen

Cyberpesten kan ook invloed hebben voor het fysieke gestel van het slachtoffer. Dit is meestal een direct gevolg van de mentale stress die cyberpesten veroorzaakt. Voorbeelden hiervan zijn veranderingen in eetlust, slecht slapen, hoofdpijn en buikpijn.

3. Sociale gevolgen

Doordat het gedrag van een slachtoffer verandert, kan dit gevolgen hebben voor zijn relaties en sociale leven. Slachtoffers gaan met tegenzin naar werk of school, omdat ze zich schamen voor wat anderen online hebben gezien. Hierdoor behalen ze slechtere resultaten en nemen ze minder vaak deel aan activiteiten zoals hobby’s, sport en tijd doorbrengen met vrienden en familie.

Door ernstige vormen van cyberpesten zoals seksueel misbruik, grooming en swatting kunnen blijvende gevolgen ontstaan.

4 Tips om cyberpesten te voorkomen

De anonieme aard van cyberpesten maakt het lastig dit gedrag te voorkomen. Het gedrag is online veel moeilijker in de hand te houden. Accounts kunnen worden geblokkeerd, maar een nieuw account is zo weer aangemaakt. Toch kun je wel grip krijgen op cyberpesten. We geven de volgende tips:

1. Open communicatie

Heb je kinderen die gebruikmaken van het internet? Blijf dan goed op de hoogte van wat ze online doen en met wie. Veroordeel dit gedrag niet, zodat ze zich altijd veilig voelen om met problemen naar je toe te komen. Maak je kind ook bewust van de risico’s van het internet en leg uit waarom je de internetactiviteit in de gaten houdt.

Dit geldt trouwens niet alleen voor kinderen. Ook met collega’s, vrienden en andere familieleden is open communicatie over online gedrag belangrijk. Laat anderen weten dat ze vervelende ervaringen altijd mogen delen en maak ze bewust van online gevaren.

2. Aanspreekpunt

Zorg ervoor dat er altijd een aanspreekpunt is om naartoe te gaan wanneer iemand te maken krijgt met cyberpesten. Dit kan een ouder, familielid of baas zijn. Soms is een ervaring echter te gevoelig of persoonlijk om met een bekend iemand te bespreken.

Om ervoor te zorgen dat een ervaring niet verzwegen wordt bestaan er anonieme aanspreekpunten, zoals de Kindertelefoon en Meldknop.nl. Organisaties en bedrijven doen er goed aan om een vertrouwenspersoon aan te stellen.

3. Weest bewust van de gevolgen

Het voorkomen van cyberpesten hoeft niet bij het slachtoffer te beginnen, ook de dader kan worden aangepakt. Maak anderen bewust van de gevolgen van online pesten door een onderzoek of nieuwsartikel hierover te delen. Zo leren ze dat er een persoon aan de andere kant van het beeldscherm zit en online anonimiteit de gevolgen van cyberpesten niet wegneemt.

4. Beveiliging

Eén van de vormen van online pesten is het misbruiken van privégegevens. Zorg er daarom voor dat je al je accounts en online informatie goed beveiligd. Gebruik sterke wachtwoorden die voor ieder account verschillen en sla deze op in een wachtwoordmanager. Gebruik bij voorkeur ook twee-staps-verificatie en zorg ervoor dat je apparaten goed zijn beveiligd met een antivirus en VPN.

Deel nooit je gegevens online wanneer je niet zeker weet wie deze ontvangt en zet je social media accounts op privé, zodat alleen je directe contacten kunnen zien wat je deelt.

Score	9.75	9.31	8.63	8.81	8.68
Prijs premiumversie	Vanaf €2.99 per maand	Vanaf €1.99 per maand	Vanaf €1.59 per maand	Vanaf €2.03 per maand	Vanaf $6.67 per maand
Korting	63%	84%	85%	82%	35%
Website	Bezoek	Bezoek	Bezoek	Bezoek	Bezoek

Cyberpesten in Nederland

Het internet is enorm en iedere dag komt er meer content bij, waardoor het lastig is om een duidelijk beeld te krijgen van cyberpesten in cijfers. Dit is in het verleden wel geprobeerd door navraag te doen bij mogelijke slachtoffers.

Zo heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek in 2021 een onderzoek gedaan onder jongeren en adolescenten. Zij werden gevraagd of ze in de voorgaande twaalf maanden te maken hadden met online bedreiging of intimidatie, waaronder cyberpesten. Hieruit bleek dat 2,5% van de jongeren tussen 15 en 18 jaar het slachtoffer waren geweest van cyberpesten, en 1,5% van de 18- tot 25-jarigen.

In 2015 deed het CBS een gelijksoortig onderzoek, zonder dit limiet van één jaar aan te duiden. Hieruit bleek dat 8% van de jongeren tussen 15 en 25 jaar te maken krijgt met cyberpesten. Volgens het Nederlands Jeugdinstituut was in 2016 10% van de basisschoolleerlingen minstens één keer per maand het slachtoffer van pesten. Cyberpesten was hier maar een klein onderdeel van.

Conclusie

Net als het traditionele pesten kan cyberpesten worden omschreven als het aanbrengen van opzettelijke en herhaaldelijke schade door het maken van kwetsende opmerkingen en het buitensluiten van een persoon.

Anders is het online karakter – cyberpesten vindt immers altijd plaats via elektronische apparaten en/of online platforms. Ook de gevolgen van cyberpesten kunnen erger zijn, aangezien het slachtoffer zich nergens veilig voelt. Cyberpesten kan immers overal.

Aangezien internet en sociale media niet meer uit onze levens weg te denken zijn, moeten we ook alert blijven op cyberpesten en de gevolgen daarvan!

Veelgestelde vragen over cyberpesten